Ο ΟΙΚΟΣ ΤΟΥ ΠΡΙΑΜΟΥ – ΟΙ ΠΡΙΑΜΙΔΕΣ ( Β’ ΜΕΡΟΣ )

ΔΗΙΦΟΒΟΣ

Όταν ο Πρίαμος διοργάνωσε ταφικούς αγώνες για τον Πάρη που τον θεωρούσαν χαμένο ή νεκρό από τότε που ήταν παιδί, υπηρέτες του Πρίαμου πήγαν να πάρουν ταύρο από τα κοπάδια που φύλαγε ο Πάρης στο βουνό Ίδη ως έπαθλο για τον νικητή των αγώνων. Επειδή ο Πάρης είχε ιδιαίτερη αδυναμία στον συγκεκριμένο ταύρο, αποφάσισε να πάρει μέρος στους αγώνες, να νικήσει και να κερδίσει τον ταύρο του.

Πράγματι, νίκησε όλα του τα αδέλφια σε όλα τα αγωνίσματα, κάτι που προκάλεσε την οργή του Δηίφοβου -ένας δούλος βοσκός να νικά τα βασιλόπαιδα. Ο Δηίφοβος τράβηξε σπαθί για να τον σκοτώσει, όμως ο αναγνωρισμός απέτρεψε τον φόνο. (Εικ. 103, 104, 105, 106)

Στη μάχη κοντά στα πλοία ο Πολίτης έσωσε τον αδελφό του. Όταν ο Αχιλλέας σκότωσε τον Τρωίλο στον ναό του Θυμβραίου Απόλλωνα και τον αποκεφάλισε, κάρφωσε το κεφάλι του νέου στο δόρυ και το επιδείκνυε στον Έκτορα, τον Αινεία και τον Δηίφοβο. Λεγόταν, λοιπόν, ότι στον ίδιο αυτό ναό ο Δηίφοβος (ή ο Πάρης) κρυμμένος πίσω από το άγαλμα του θεού, σκότωσε τον Αχιλλέα, όταν ο Μυρμιδόνας έκλεισε μυστική συμφωνία με τον Πρίαμο να προδώσει το αχαϊκό στρατόπεδο και να επιστρέψει στην πατρίδα του ή να πολεμήσει μαζί τους εναντίον των Ελλήνων, προκειμένου να πάρει την Πολυξένη για γυναίκα του. (Εικ. 107)

Στη μονομαχία Έκτορα – Αχιλλέα, η Αθηνά ξεγέλασε τον Έκτορα, καθώς πήρε τη μορφή του Δηίφοβου, αγαπημένου αδελφού του Έκτορα, και τον παρακίνησε να μονομαχήσει με τον Μυρμιδόνα.

Μετά τον θάνατο του Πάρι, ο Πρίαμος όρισε την Ελένη ως έπαθλο για τον γενναιότερο. Παρουσιάστηκαν ως επίδοξοι μνηστήρες ο Δηίφοβος, ο Έλενος και ο Ιδομενέας. Νεότερος ο Δηίφοβος, υπερίσχυσε. Τη νύχτα της άλωσης, ο Έλενος ύστερα από συμφωνία που έκανε με τους Αχαιούς, άδειασε το σπίτι του Δηίφοβου από τα όπλα, οπότε ο Μενέλαος, σκότωσε εύκολα τον Δηίφοβο, και τον διαμέλισε, όταν οι Αχαιοί μπήκαν στην Τροία. Η σκιά του παρουσιάστηκε στον Αινεία, όταν αυτός κατέβηκε στον κάτω κόσμο (Βιργ. Αιν. 6.494 κ.ε.). (Εικ. 108)

ΕΛΕΝΟΣ

Καταγωγή – Μαντική ικανότητα

Γιος του Πρίαμου και της Εκάβης, δίδυμος αδελφός της Κασσάνδρας. Όταν γεννήθηκαν, οι γονείς τέλεσαν γιορτή στον ναό του Θυμβραίου Απόλλωνα, λίγο έξω από τα τείχη της πόλης.^[4] Το βράδυ οι γονείς, κουρασμένοι και μάλλον μεθυσμένοι, αποχώρησαν λησμονώντας τα παιδιά στον ναό που αποκοιμήθηκαν κουρασμένα από το παιχνίδι. Την άλλη μέρα τα αναζήτησαν και τα βρήκαν να κοιμούνται, ενώ δίπλα τους δύο φίδια τους έγλειφαν τα αυτιά καθαρίζοντάς τα. Ο Πρίαμος και η Εκάβη άρχισαν να φωνάζουν και τα φίδια κρύφτηκαν στις ιερές δάφνες του ναού, όμως ήδη είχαν πετύχει να τους δώσουν το χάρισμα της μαντικής. Για την Κασσάνδρα λεγόταν ότι προέλεγε το μέλλον μετά από θεϊκή έμπνευση, όπως η Σίβυλλα και η Πυθία, σε κατάσταση παραληρήματος, ενώ ο Έλενος ερμήνευε τις κινήσεις και τις κραυγές των πουλιών (οιωνοσκοπία). Οι μετά τον Όμηρο επικοί ποιητές αναφέρουν ότι είχε προείπει στους Τρώες, όπως και η Κασσάνδρα, την καταστροφή της πόλης τους και στον ίδιο τον Πάρι, όταν εκείνος έφευγε για το ταξίδι του στην Ελλάδα, οπότε απήγαγε την Ελένη.

Πριν τον θάνατο του Πάρι

Εκτός από σπουδαίος μάντης, ο Έλενος υπήρξε και γενναίος πολεμιστής. Πήρε μέρος στους νεκρικούς αγώνες που έγιναν μπροστά στο κενοτάφιο του αδελφού του Πάρι, όταν ακόμη τον θεωρούσαν νεκρό ή χαμένο, πολύ πριν τα Τρωικά, και στη διάρκεια σχεδόν όλου του Τρωικού Πόλεμου πολέμησε θαρραλέα κοντά στον Έκτορα, ενώ, απευθυνόμενος στον Έκτορα και τον Αινεία, τους συμβούλευσε τι πρέπει να κάνουν, ώστε οι Τρώες να αντιμετωπίσουν τις ορμητικές επιθέσεις του Διομήδη (Ζ 76-101). Συμβουλεύει, επίσης, τον Έκτορα να μονομαχήσει με κάποιον Αχαιό, γιατί ήξερε από την τέχνη του ότι δεν είχε έρθει η ώρα του αδελφού του να πεθάνει (Η 44-53). Όταν αργότερα ο Έκτορας σκοτώθηκε, ο Έλενος τον αντικατέστησε επάξια και πληγώθηκε από τον Μενέλαο. Στην αξιοσύνη του στον πόλεμο βοήθησε και ο Απόλλων που του δώρισε ένα τόξο από ελεφαντόδοντο, με το οποίο ο ήρωας πλήγωσε τον Αχιλλέα στο χέρι.

Μετά τον θάνατο του Πάρι

Η στάση του Έλενου άλλαξε και έγινε σχεδόν εχθρική προς την πατρίδα του μετά τον θάνατο του Πάρι, οπότε ο Πρίαμος όρισε την Ελένη ως έπαθλο για τον γενναιότερο. Παρουσιάστηκαν ως επίδοξοι μνηστήρες ο Δηίφοβος, ο Έλενος και ο Ιδομενέας. Νεότερος ο πρώτος, υπερίσχυσε και ο Έλενος, θυμωμένος, αποσύρθηκε στο όρος Ίδη δίνοντας βαρύ όρκο να μην πολεμήσει ξανά για την Τροία.

Όταν ο μάντης Κάλχας χρησμοδότησε στους Αχαιούς ότι μόνο ο Έλενος μπορούσε να τους πει πώς θα κυρίευαν την Τροία, ο Οδυσσέας παραμόνεψε πότε ο Έλενος θα βρισκόταν εκτός των τειχών της Τροίας, τον αιχμαλώτισε, δεμένο τον οδήγησε στους Αχαιούς και τον ανάγκασε, με τη βία και δωροδοκώντας τον, να αποκαλύψει αυτά που γνώριζε. Τότε ο Έλενος χρησμοδότησε ότι η Τροία θα έπεφτε με τις εξής προϋποθέσεις: 1) να λάβει μέρος στον πόλεμο ο Νεοπτόλεμος· 2) να πάρουν οι Αχαιοί στην κατοχή τους τα οστά του Πέλοπα· 3) να κλέψουν από τους Τρώες το θαυματουργό ουρανόσταλτο «Παλλάδιο»· 4) να επανέλθει στον πόλεμο ο Φιλοκτήτης, καθώς είχε το τόξο και τα βέλη του Ηρακλή. Λέγεται μάλιστα ότι τότε έριξε και την ιδέα για τον Δούρειο Ίππο, εκείνος και όχι ο Οδυσσέας, και ότι οι Έλληνες την υιοθέτησαν.

Τη νύχτα της άλωσης, ύστερα από συμφωνία με τον Οδυσσέα, από την ακρόπολη έκανε σινιάλο στον ελληνικό στόλο που παρέμενε κρυμμένος στην Τένεδο, για να επιστρέψει. Επιπλέον, άδειασε το σπίτι του Δηίφοβου από τα όπλα, οπότε ο Μενέλαος, σκότωσε εύκολα τον Δηίφοβο, όταν οι Αχαιοί μπήκαν στην Τροία.

Μετά τα Τρωικά

Για τις υπηρεσίες του προς τους πολιορκητές της Τροίας, καθώς και για το ότι είχε προσπαθήσει να αποτρέψει τον Πάρι από το να απαγάγει την Ελένη και είχε εμποδίσει τους Τρώες να αφήσουν το πτώμα του Αχιλλέα να το φάνε τα κοράκια, οι Αχαιοί εγγυήθηκαν για τη ζωή του.

Για την τύχη του μετά την πτώση της Τροίας λέγονταν τα εξής:

Μαζί με τη μητέρα του Εκάβη, την Ανδρομάχη, την Κασσάνδρα και μερικούς άλλους Τρώες πήγε στη θρακική Χερσόνησο και εγκαταστάθηκε εκεί. Αργότερα, στο μέρος αυτό η Εκάβη μεταμορφώθηκε σε σκύλα και πέθανε. Ο Έλενος έθαψε τη μητέρα του σε τάφο που ονομάστηκεκυνός σῆμα(ο τάφος της σκύλας). (Εικ. 101, 109, 110)
Έπεσε στον κλήρο του Νεοπτόλεμου μαζί με την Ανδρομάχη. Με τη μαντική του ικανότητα, συμβούλευσε τον Νεοπτόλεμο να μη γυρίσει στην Ελλάδα από τη θάλασσα, αλλά από τη στεριά. Έτσι σώθηκε ο Νεοπτόλεμος από την καταστροφή που έπαθε ο ελληνικός στόλος στον Καφηρέα.

Μετά τη δολοφονία του Νεοπτόλεμου από τον Ορέστη στους Δελφούς το βασίλειο έμεινε στην Ανδρομάχη και σ’ εκείνον. Και όταν ο Αινείας πέρασε από την Ήπειρο, κατευθυνόμενος στη Δύση, τους βρήκε να βασιλεύουν ειρηνικά. Το ζευγάρι έχτισε εκεί τη νέα Τροία, το Ίλιον (Αινειάδα, 3.294 κ.ε.), και λεγόταν πως απέκτησαν ένα γιο, τον Κεστρίνο (Παυσ. 2.23.6). Ωστόσο, ως νόμιμη σύζυγος του Έλενου αναφέρεται η Κεστρία.

Στην Ήπειρο ο Έλενος ίδρυσε και την πόλη Βουθρωτό, ενώ ονόμασε τμήμα του βασιλείου του Χαονία από τον Χάονα που σκοτώθηκε τυχαία στο κυνήγι ή γιατί στη διάρκεια μιας επιδημίας ο Χάονας θυσιάστηκε για τους συμπατριώτες του προσφέροντας τον εαυτό του εκούσιο θύμα στους θεούς. Διάδοχό του στη βασιλεία ο Έλενος όρισε όχι τον γιο του αλλά τον γιο του Νεοπτόλεμου Μολοσσό.

Μία τρίτη παράδοση, πολύ μεταγενέστερα τεκμηριωμένη, αναφέρει ότι ο Έλενος, όταν απέτυχε στη διεκδίκηση της Ωραίας Ελένης, ζήτησε από τον πατέρα του την άδεια να φύγει και να πάει στην Ελλάδα, όπου ηγεμόνευσε στη χώρα των Μολοσσών. Ο μύθος αυτός πλάσθηκε για να απαλλάξει τον Έλενο από το βάρος του προδότη και συνεργού των Αχαιών που του αποδίνει ο άλλος μύθος.

⁴ Θύμβρη λεγόταν μια μικρή πόλη κοντά στον Σκάμανδρο. Στον ναό αυτό διαδραματίστηκαν και άλλα γεγονότα, ο θάνατος του Τρωίλου και ο θάνατος του Αχιλλέα, όπως αυτοί παραδίδονται από διάφορες πηγές.

ΠΑΡΗΣ

Ο Πάρης, γνωστός και με το όνομα Αλέξανδρος ή Αλάξανδος, ήταν δευτερότοκος γιος του Πριάμου και της Εκάβης.

Γέννηση – Παιδικά χρόνια

Πρωτότοκος γιος ήταν ο Έκτορας, όμως όνειρο σημάδεψε τη γέννηση του δεύτερου παιδιού τους, του Πάρη:

… όταν ήταν να γεννήσει το δεύτερο παιδί η Εκάβη, είδε στον ύπνο της ότι γέννησε ένα δαυλό αναμμένο που διαμοιραζόταν σε ολόκληρη την πόλη και την έκαιγε. Όταν ο Πρίαμος έμαθε από την Εκάβη το όνειρό της, κάλεσε τον γιο του Αίσακο· γιατί ήξερε να εξηγεί τα όνειρα, τέχνη που έμαθε από τον Μέροπα, παππού του, από την πλευρά της μάνας του. Αυτός είπε ότι το παιδί θα γινόταν η καταστροφή της πατρίδας του και τον συμβούλευσε να το αφήσει έκθετο. Και ο Πρίαμος, όταν γεννήθηκε το παιδί, το έδωσε σε έναν δούλο, που ονομαζόταν Αγέλαος, να το μεταφέρει στην Ίδη και να το αφήσει εκεί. Για πέντε μέρες το βρέφος, που εκείνος είχε εγκαταλείψει, τράφηκε από μιαν αρκούδα. Κι όταν το βρήκε σώο, το μάζεψε, το έφερε στους αγρούς και το ανέθρεψε σαν να ήταν δικό του παιδί, αφού το ονόμασε Πάρη. Έφηβος πια και ασύγκριτος σε ομορφιά και δύναμη, επονομάστηκε και Αλέξανδρος, επειδή κυνηγούσε τους ληστές και προστάτευε τα κοπάδια. Και ύστερα από όχι μεγάλο χρονικό διάστημα, βρήκε τους γονείς του. (Απολλόδωρος 3.12)

Ο Πίνδαρος παραλλάσσει το όνειρο της Εκάβης. Είδε, λέει, πως είχε γεννήσει τέρας με εκατό χέρια· σε καθένα κρατούσε από ένα δαυλό αναμμένο και σώριαζε την Τροία σε ερείπια.

Άλλη εκδοχή αναφέρει πως οι μάντεις, κυρίως ο Αίσακος, γιος του Πρίαμου από άλλη γυναίκα, την Αρίσβη, δήλωσαν πως το παιδί που θα γεννιόταν μια ορισμένη μέρα θα προκαλούσε την καταστροφή της Τροίας και ότι όφειλαν να σκοτώσουν μητέρα και παιδί. Παρότι ο Πάρης γεννήθηκε πριν νυχτώσει εκείνη η ημέρα, ο Πρίαμος λυπήθηκε το παιδί και δεν το σκότωσε, όπως και η Εκάβη, παρά την προτροπή της ιέρειας του Απόλλωνα, της Ηροφίλης. Αντ’ αυτού σκότωσε τον Μούνιππο, που επίσης γεννήθηκε την καθορισμένη και προορισμένη ημέρα, γιο της Κίλλας από τον Θυμοίτη, αδελφό ή κουνιάδο του Πριάμου (Ευφορίων, απ. 55).

Στην εκδοχή που παραδίδει ο Απολλόδωρος και άλλοι, ο δούλος Αγέλαος, που εγκατέλειψε το παιδί στο βουνό, επέστρεψε μετά από πέντε ή εννέα μέρες στο σημείο που το είχε αφήσει. Βαθιά ήταν η έκπληξή του, γιατί βρήκε το βρέφος ακόμα ζωντανό. Το πήρε σπίτι του μέσα σε ένα δισάκι, για να το αναθρέψει σαν δικό του παιδί, ενώ πήγε στον Πρίαμο τη γλώσσα ενός σκύλου ως απόδειξη της εκτελέσεως της διαταγής.^[5]

Η βασιλική καταγωγή του Πάρη προδινόταν από την ξεχωριστή ομορφιά και εξυπνάδα του: παιδί ακόμα ξέκανε μια συμμορία από ζωοκλέφτες και επέστρεψε τα ζώα που είχαν κλέψει στο κοπάδι. Γι’ αυτή του την ικανότητα να προστατεύει οι άλλοι βοσκοί του απέδωσαν το τιμητικό όνομα Αλέξανδρος. Παρετυμολογία αποδίδει το όνομα Πάρης στη λέξη πήρα που στα αρχαία ελληνικά σημαίνει δισάκι, ταγάρι· έτσι το όνομα του παιδιού το συνδέει με τη διάσωσή του.

Ο αναγνωρισμός

Υπηρέτες του Πρίαμου πήγαν να πάρουν ταύρο από τα κοπάδια που φύλαγε ο Πάρης και στον οποίο είχε ιδιαίτερη αδυναμία. Ο ταύρος ήταν το έπαθλο για τον νικητή στους νεκρικούς αγώνες που είχε κηρύξει ο Πρίαμος για τον χαμένο του, όπως πίστευε, γιο, τον Πάρη.

Πεπεισμένος ο Πάρης ότι μπορούσε να διεκδικήσει πίσω τον ταύρο του αποφάσισε να πάρει μέρος στους αγώνες. Πράγματι, νίκησε όλα του τα αδέλφια σε όλα τα αγωνίσματα, κάτι που προκάλεσε την οργή του Δηίφοβου για την ταπείνωση να νικηθούν από ένα δούλο. Τράβηξε το σπαθί του για να σκοτώσει τον Πάρη που προσέπεσε ικέτης στον βωμό του Δία, όπου τον αναγνώρισε η αδελφή του, η μάντισσα Κασσάνδρα. Με τις μαντικές της ικανότητες είδε και τις συμφορές που θα έφερνε ο Πάρης στην Τροία και θέλησε με πέλυκυ να τον σκοτώσει. Όμως οι γονείς, χαρούμενοι για την ανεύρεση του θεωρούμενου νεκρού γιου, του έδωσαν τη θέση του στο βασιλικό παλάτι. (Εικ. 103, 104, 105, 106)

Άλλη εκδοχή αποδίδει τον αναγνωρισμό στα παιδικά ρούχα που φορούσε στο βουνό και με τα οποία απέδειξε την ταυτότητά του.

Η «Κρίση του Πάρι»

Για να τιμήσει τους γάμους του Πηλέα με τη Θέτιδα, ο Δίας, οργάνωσε συνεστίαση στον Όλυμπο, όπου παρακάθισαν, προσκεκλημένοι, όλοι οι θεοί, οι θεές, οι ημίθεοι, εκτός από την Έριδα, θεά της διχόνοιας. Η Έριδα εκδικήθηκε την προσβολή πετώντας ένα χρυσό μήλο που έγραφε πάνω του τη λέξη «καλλίστῃ», δηλαδή «για την ομορφότερη», προκαλώντας διένεξη ανάμεσα στις θεές ποια έπρεπε να το παραλάβει.

Ήρα, Αθηνά, Αφροδίτη διεκδίκησαν την τιμή να τους αποδοθεί το μήλο και ζήτησαν από τον Δία να επιλέξει τη μία από αυτές. Ο Δίας, μη μπορώντας να αποφασίσει, επέλεξε τον Πάρη να κρίνει, γιατί τον θεωρούσε δίκαιο κριτή. Σύμφωνα με κάποια εκδοχή η φήμη του αυτή οφειλόταν στο εξής:

Ο Πάρης περνούσε την ώρα τους βάζοντας τους ταύρους του Αγελάου να μάχονται μεταξύ τους. Ένας από αυτούς ξεχώρισε με τις νίκες του και αυτόν έβαζε ο Πάρης να αγωνίζεται εναντια στους κορυφαίους ταύρους άλλων κτηνοτρόφων. Τους νίκησε όλους και τότε ο Πάρης προσέφερε ένα χρυσό στέμμα σε όποιο ταύρο μπορούσε να νικήσει τον δικό του. Ο θεός Άρης απάντησε στην πρόκληση, μεταμορφώθηκε σε ταύρο και, βέβαια, νίκησε εύκολα. Ο Πάρης έδωσε το έπαθλο, όπως το είχε προκηρύξει. Η εντιμότητά τους στην κρίση παρακίνησε τους Ολύμπιους να ορίσουν τον Πάρη κριτή του θεϊκού διαγωνισμού ανάμεσα στην Ήρα, την Αφροδίτη και την Αθηνά.

Συνοδευόμενες από τον Ερμή, οι τρεις θεές πλησίασαν τον Πάρη, καθώς έβοσκε τα βόδια του στο βουνό. Η καθεμιά του έταξε δώρα: η Ήρα πολιτική δύναμη για όλη την Ασία και πλούτη· η Αθηνά, ικανότητα στη μάχη και σοφία· η Αφροδίτη την Ελένη, την ομορφότερη γυναίκα πάνω στη Γη. Ο Πάρης επέλεξε την Αφροδίτη. (Εικ. 111, 112, 113, 114, 115, 116, 117, 118, 119, 120, 121, 122, 123, 124, 125, 126, 127, 128, 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138, 139, 140, 141, 142, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 155, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 162, 163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 178, 179, 180, 181, 182, 183, 184, 185, 186, 187, 188, 189, 190, 191, 192, 193, 194, 195, 196, 197, 198, 199, 200, 201, 202)

Η αρπαγή της Ελένης

Ο Πάρης έφτασε στη Σπάρτη με πλοία που είχαν φτιαχτεί αποκλειστικά για αυτό το ταξίδι, μια και οι Τρώες δεν ήταν λαός θαλασσινός. Η ίδια η θεά Αφροδίτη τον οδήγησε μέχρι τις Αμύκλες, όπου φιλοξενήθηκε από τους Τυνδαρίδες, και μετά στη Σπάρτη, όπου φιλοξενήθηκε από τον Μενέλαο.

Άλλη εκδοχή αποδίδει την έλευση του Πάρη στον Μενέλαο και όχι σε θεϊκή παρέμβαση. Λεγόταν, δηλαδή, ότι ο Μενέλαος είχε κάποτε φιλοξενηθεί στην Τροία από τον Πάρη, όταν χρησμός τον έφερε στην περιοχή για να θυσιάσει στους τάφους των γιων του Προμηθέα και να εξευμενίσει τους θεούς, ώστε να απαλλαχτεί η Σπάρτη από την ξηρασία που την έπληττε. Αργότερα, ο Μενέλαος ανταπέδωσε τη φιλοξενία στον Πάρη και τον καθήρε από τον ακούσιο φόνο του μικρού Ανθέα, γιου του Αντήνορα, που είχε διαπράξει· τότε είχε αναγκασθεί να εγκαταλείψει την Τροία ακολουθώντας τον Μενέλαο στο ταξίδι της επιστροφής του μετά την τέλεση των νενομισμένων θυσιών. Πριν πάνε στη Σπάρτη πέρασαν από τους Δελφούς, ο ένας για να ζητήσει χρησμό αν, εκτός από την κόρη που είχε, την Ερμιόνη, θα αποκτούσε και γιο, ο άλλος πώς να αρπάξει την Ελένη. Ο Απόλλωνας έμεινε βουβός ύστερα από προσταγή του Δία και με την απορία για το τι είχε στο μυαλό του ο υπέρτατος θεός.

Δέκα μέρες μετά την έλευσή του ο Μενέλαος ειδοποιήθηκε για τον θάνατο του Κατρέα, παππού του από την πλευρά της μητέρας του, και έφυγε αμέσως για την Κρήτη, για να τον κηδέψει, αφήνοντας εντολή στην Ελένη να περιποιηθεί τον ξένο τους, ο οποίος από την πρώτη στιγμή της είχε προσφέρει πλούσια δώρα. Εκμεταλλευόμενος την απουσία του Μενέλαου, ο Πάρης έφυγε με την Ελένη, με σκλάβες και θησαυρούς από το παλάτι του οικοδεσπότη. Για άλλους συγγραφείς η απαγωγή της Ελένης έγινε με τη συγκατάθεσή της -σαγηνεύτηκε από την ομορφιά του νέου και τα πλούτη του-, άλλοι θεωρούν ότι έγινε με τη βία, άλλοι ότι τον γάμο αυτό ενθάρρυνε ο ίδιος ο Τυνδάρεος, ο θνητός πατέρας της Ελένης, και άλλοι ότι έγινε με την παρέμβαση της Αφροδίτης και εν αγνοία της Ελένης, καθώς η θεά έδωσε στον Πάρη τη θωριά του Μενέλαου.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (2.117) το καράβι των δύο εραστών έφτασε στην Τροία μέσα σε τρεις ημέρες. Άλλοι παραδίδουν πως τους βρήκε κακοκαιρία -την προκάλεσε η Ήρα- που τους έριξε στη Σιδώνα, τη Φοινίκη, την Κύπρο. Αργότερα, πρόσθεσαν σε αυτή την εκδοχή και άλλες λεπτομέρειες· ότι, δηλαδή, ο Πάρης κατέλαβε τη Σιδώνα, αν και είχε γίνει φιλικά δεκτός από τον βασιλιά, λεηλάτησε το παλάτι και έφυγε κυνηγημένος από τους Φοίνικες. Άλλη παραλλαγή θέλει τον Πάρη να καθυστερεί στη Φοινίκη και την Κύπρο, για να αποφύγει το κυνηγητό του Μενέλαου.

Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις ο Ερμής άρπαξε την Ελένη και την πήγε στην Αίγυπτο υπό την προστασία του βασιλιά Πρωτέα και ο Πάρης μετέφερε στην πόλη του ένα ομοίωμα της Ελένης καμωμένο από νέφος. Ήταν η Ήρα που προκάλεσε αυτή την αντικατάσταση, για να εκδικηθεί τον Πάρη για την εκλογή της Αφροδίτης ως της ωραιότερης θεάς (Απολλόδ. Επ. 3.4-5).

Με όποιον τρόπο κι αν έγινε η αρπαγή και όποιαν ή ό,τι μετάφερε ο Πάρης στην Τροία, οι Έλληνες ενώθηκαν εναντίον της Τροίας, καθώς οι υποψήφιοι γαμπροί της Ελένης, πριν από τον γάμο της με τον Μενέλαο, είχαν δεσμευτεί με όρκο ότι θα υπερασπίζονταν τον μελλοντικό γάμο της Ελένης, όποιος και αν ήταν ο σύζυγός της. Μόλις λοιπόν η Ελένη έφυγε με τον Πάρη στην Τροία, ο Μενέλαος υπενθύμισε αυτό τον όρκο. Έλενος και Κασσάνδρα προέβλεψαν την έκβαση του ταξιδιού του Πάρη. (Εικ. 203, 204, 205, 206, 207, 208, 209, 210, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 218, 219, 220, 221, 222, 223, 224, 225, 226, 227, 228, 229, 230, 231, 232, 233, 234, 235, 236, 237, 238, 239, 240, 241, 242, 243, 244, 245, 246, 247, 248, 249, 250, 251, 252, 253, 254, 255, 256, 257, 258, 259, 260, 261)

Ο Πάρης στον Τρωικό Πόλεμο

Περισσότερο ως Αλέξανδρος αναφέρεται στην Ιλιάδα (46 φορές) και λιγότερο ως Πάρης (13 φορές). Αν δεχτούμε την ετυμολογία του ονόματός του Αλέξανδρος θα πρέπει να ήταν πολεμιστής γενναίος. Στον απόηχο αυτού του ήρωα, όχι μόνο κλέβει την Ελένη αλλά διαθέτει το κύρος να επιβάλει τον πόλεμο στους Τρώες, και να τον συνεχίσει ακόμη κι όταν ο Αντήνορας προτείνει να δώσουν την Ελένη πίσω στον Μενέλαο (Η 347 κ.ε.). Επιπλέον, σκοτώνει τον Αχιλλέα, όμως με βέλος, δηλαδή από μακριά (Αιθιοπίδα, Πρόκλος 62), καθοδηγούμενο ίσως από τον Απόλλωνα· ή ακόμη και με δόλο μέσα στον ναό του Απόλλωνα.

Αυτός ο πολεμιστής λίγο θυμίζει τον μαλθακό Πάρη της Ιλιάδας, τον αγύμναστο και όχι πολύ γενναίο, που προτιμά το τόξο παρά άλλο όπλο που θα τον έφερνε κοντά στον εχθρό. Κάποιες φορές, σπάνια, εμφανίζεται βαριά οπλισμένος με θώρακα, ασπίδα, δόρυ, σπαθί (Ζ 503-514, Γ 328-338). Ο αδελφός του Έκτορας συχνά τον επιτιμούσε για τη στάση του, κάτι που ο Πάρης δεχόταν (Ζ 515-529).

Από τις πρώτες μονομαχίες του δέκατου έτους ήταν του Πάρη και του Μενέλαου που μονομάχησαν σε μια προσπάθεια να τελειώσει ο πόλεμος χωρίς παραπέρα αιματοχυσία. Ο Μενέλαος νίκησε εύκολα τον Πάρη, αλλά προτού φέρει σε πέρας τη μονομαχία, η Αφροδίτη απομάκρυνε τον προστατευόμενό της με υπερφυσικό τρόπο. Ο Πάρις επέστρεψε στο υπνοδωμάτιό του, και η θεά υποχρέωσε την Ελένη να είναι στη διάθεσή του (Γ 380-454).

Απών από τις περισσότερες μάχες, αναγκάστηκε κάποια στιγμή από τον Έκτορα να εγκαταλείψει τα δώματα της Ελένης και να πολεμήσει. Σκότωσε τον Μενέσθιο και, προτιμώντας να μην αντιμετωπίσει τον Διομήδη σε μάχη σώμα με σώμα, τραυμάτισε τον Μαχάονα, τον Ευρύπυλο, και στην επίθεση στο στρατόπεδο των Ελλήνων τον Ευχήνορα και τον Δηίοχο. Πλήγωσε τον Διομήδη με ένα βέλος στο πόδι, όμως όταν ο Διομήδης τον προκάλεσε να πολεμήσει, παρά την πληγή του, ο Πάρις απομακρύνθηκε. (Εικ. 262, 263, 264, 265, 266, 267, 268)

Όλες οι παραδόσεις αποδίδουν τον θάνατο του Αχιλλέα στον ίδιο τον Πάρη ή και στη συμβολή του Απόλλωνα ή σε ναό του Απόλλωνα. Λεγόταν, λοιπόν, ότι προς το τέλος του πολέμου, ο Πάρης πλήγωσε τον Αχιλλέα θανάσιμα στη φτέρνα, πάλι με βέλος, που κάποιες παραλλαγές το θέλουν να κινείται καθοδηγούμενο από τον θεό Απόλλωνα. Άλλοτε πάλι ο φόνος συντελείται με μαχαίρι μέσα στον ναό του Απόλλωνα της Θύμβρας, όπου ο άοπλος, γαμπροστολισμένος και ερωτευμένος Αχιλλέας περίμενε την Πολυξένη για τον γάμο τους· το είχε συμφωνήσει με τον Πρίαμο και ότι θα έληγε ο πόλεμος με την επιστροφή της Ελένης στους Αχαιούς. Ο χαμένος από τη συμφωνία Πάρης σκότωσε τον Αχιλλέα με δόλο, καθώς ο Μυρμιδόνας δέχτηκε τη μαχαιριά του υποτιθέμενου νέου αδελφού του (Σχόλια στον Ευρ. Εκάβη 41 και 388 και Τρωάδες 16). (Εικ. 269, 270, 271)

Έρωτας και Θάνατος

Νέος ο Πάρης, ερωτεύθηκε την Οινώνη, μια Νύμφη της Ίδης. Ο πατέρας της ήταν ο Κεβρηνός (ποτάμιος θεός, παραπόταμος του Σκάμανδρου) ή ο Οινέας και η ίδια είχε το χάρισμα της μαντικής και της γνώσης των ιαματικών βοτάνων, ιδιότητες που της έδωσε ο Απόλλωνας ως έπαθλο για την παρθενία της. Με την Οινώνη απέκτησε ένα γιο, τον Κόρυθο, ωστόσο την εγκατέλειψε για την Ελένη. Η Οινώνη τον προειδοποίησε για την εξέλιξη:

Αυτή κατείχε τη μαντική από τη Ρέα και προειδοποιούσε τον Αλέξανδρο να μην κάνει πανιά για την Ελένη. Επειδή δεν τον έπειθε, του είπε σε περίπτωση που τραυματισθεί να καταφύγει σε αυτήν· γιατί μόνο αυτή μπορούσε να τον θεραπεύσει. Όταν αυτός άρπαξε την Ελένη από τη Σπάρτη και η Τροία βρισκόταν σε πόλεμο, τραυματισμένος από τον Φιλοκτήτη με τα τόξα του Ηρακλή, επέστρεψε στην Οινώνη, στην Ίδη. Αυτή όμως, από μνησικακία, αρνήθηκε να τον θεραπεύσει. Ο Αλέξανδρος, λοιπόν, την ώρα που μεταφερόταν στην Τροία, πέθανε, ενώ η Οινώνη, μετανιωμένη, έφερε τα φάρμακα που θα τον θεράπευαν, τον βρήκε όμως νεκρό και κρεμάστηκε. (Απολλόδωρος 3.12)

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, όταν ο Πάρης τραυματίσθηκε θανάσιμα από τον Φιλοκτήτη προς το τέλος του πολέμου, ήταν η Ελένη που πήγε στο όρος Ίδη να ικετεύσει την Οινώνη να τον γιατρέψει. Η Οινώνη αρνήθηκε, η Ελένη επέστρεψε άπραγη στην Τροία, ο Πάρις πέθανε την ίδια μέρα και η Νύμφη της Ίδης, μετανιωμένη, έπεσε στη νεκρική πυρά. Νωρίτερα ο Πάρης είχε σκοτώσει τον γιο που είχαν αποκτήσει μαζί, τον Κόρυθο, γιατί, ωραιότερος από τον πατέρα του, τον ερωτεύτηκε η Ελένη και τον κάλεσε στους θαλάμους της (Παρθέν., Ερωτ. Παθ. 34 και Ελλάνικος 1a,4,F.29.2-1a,4,F.29.6). Οινώνη και Πάρης θάφτηκαν μαζί στην τρωική Κεβρήνη. ). (Εικ. 202, 272, 273, 274, 275, 276, 277, 278, 279, 280)

⁵ Στον μύθο είναι συνηθισμένο να εκτίθενται σε άγρια βουνά τα αρσενικά παιδιά (Οιδίπους, Αμφίων, Ζήθος, Ασκληπιός, Πάρης, Τήλεφος) που συνήθως διασώζονται και εκπληρώνουν ένα σπουδαίο πεπρωμένο.

ΠΟΛΙΤΗΣ

Γιος του Πρίαμου και της Εκάβης. Λεγόταν ότι ήταν γρήγορος στα πόδια, γι’ αυτό και κατόπτευε το στρατόπεδο των Αχαιών, ώστε να ειδοποιεί έγκαιρα τους Τρώες σε περίπτωση επίθεσης. Σε μια εκδοχή του μύθου του Τρωίλου τον βοήθησε να αντιμετωπίσει τον Αχιλλέα, ενώ έσωσε τον άλλο αδελφό Δηίφοβο στη μάχη κοντά στα πλοία. Τον γιο αυτό είδε ο Πρίαμος να σκοτώνεται από τον Νεοπτόλεμο στον βωμό του Ερκείου Διός, στο παλάτι, όπου είχαν προσπέσει σε ικέτες. Αμέσως μετά, ο γιος του Αχιλλέα έπιασε τον γέροντα από τα μαλλιά, τον τράβηξε από τον βωμό και τον αποκεφάλισε. Τη σκηνή αυτή βλέπουμε σε ερυθρόμορφη κάλπη του ζωγράφου του Κλεοφράδη, 480-475 π.Χ. (Εικ. 36)

Ο Βιργίλιος μνημονεύει ένα γιο του Πολίτη, τον Πρίαμο, που πήρε μέρος στους ταφικούς αγώνες προς τιμή του Αγχίση, πατέρα του Αινεία, και ο οποίος ίδρυσε πόλη στο Λάτιο. Από το όνομά του την ονόμασε Politorium.

ΠΟΛΥΔΩΡΟΣ

Στην ομηρική εκδοχή ο Πολύδωρος ήταν γιος του Πρίαμου και της Λαοθόης. Ο πατέρας του τον είχε αρχικά απομακρύνει από το πεδίο των μαχών, γιατί ήταν πολύ νέος. Εκείνος όμως, έχοντας το χάρισμα της γρηγοράδας, επιτέθηκε στον Αχιλλέα, ο Μυρμιδόνας όμως τον σκότωσε και τον γύμνωσε από τον ασημένιο θώρακά του. Μετά τον θάνατο του γιου της, η Θέτιδα χάρισε τον θώρακα στον Αγαμέμνονα.

Σε μεταγενέστερες παραδόσεις, των τραγικών, των αλεξανδρινών και των ρωμαίων ποιητών, ήταν γιος του βασιλικού ζεύγους της Τροίας, του Πρίαμου και της Εκάβης. Ο πατέρας του τον εμπιστεύτηκε στον γαμπρό του, τον βασιλιά της Θράκης Πολυμήστορα, καθώς και πολύτιμους θησαυρούς της Τροίας, ώστε, αν η Τροία αλωνόταν, να μπορούσε ο Πολύδωρος να κρατήσει τη θέση του, όταν θα ενηλικιωνόταν. Όμως ο Πολυμήστορας, είτε γιατί θέλησε τους θησαυρούς, είτε γιατί συμμάχησε με τους Έλληνες, σκότωσε το παιδί και έριξε το σώμα του στη θάλασσα που το ξέβρασε στην ακτή της Τρωάδας την ώρα που γυναίκες αντλούσαν νερό για να αποδώσουν ταφικές τιμές στη θυσιασμένη Πολυξένη. Η Εκάβη ζήτησε από τον Αγαμέμνονα να της επιτρέψει να τον θάψει δίπλα στην Πολυξένη και, σύμφωνα με τον Ευριπίδη, εκδικήθηκε τον θάνατο του Πολύδωρου τυφλώνοντας τον επίορκο φύλακα του παιδιού της· άλλες Τρωαδίτισσες σκότωσαν τα παιδιά του. Για μια ακόμη φορά, θύμα του πολέμου υπήρξε η αθωότητα. Και η Εκάβη χάνει και τον μικρότερο γιο της αλλά και τον εγγονό της, τον Αστυάνακτα. (Εικ. 47, 48, 49, 281)

Άλλες παραδόσεις θέλουν τον Πολυμήστορα να δίνει το παιδί στον Αίαντα τον Τελαμώνιο, που λεηλατούσε τη χώρα του, για να το χρησιμοποιήσουν οι Έλληνες σαν όμηρο και να το ανταλλάξουν με την Ελένη. Οι Τρώες αρνήθηκαν την ανταλλαγή και το παιδί λιθοβολήθηκε στα τείχη της πόλης. Το πτώμα του αποδόθηκε στην Εκάβη.

Οι τραγικοί πάλι επινόησαν την ιστορία ότι ο Πολυμήστορας κατά λάθος αντί να σκοτώσει τον Πολύδωρο σκότωσε τον γιο του Δηίπυλο και ότι ο Πολύδωρος τιμώρησε αργότερα τον επίορκο βασιλιά.

Τέλος, ο Βιργίλιος συνδέει στην Αινειάδα τον Πολύδωρο με την τύχη και το ταξίδι του Αινεία. Ο Αινείας πέρασε από την ακτή της Θράκης, όπου ο Πολυμήστορας είχε θάψει τον Πολύδωρο, με σκοπό να ιδρύσει μια πόλη εκεί. Κατά το έθιμο, θέλησε να τελέσει θυσία και να στολίσει τον βωμό με κλαδιά. Όμως όταν έκοψε κλαδιά από τα δέντρα που φύτρωναν στον τάφο του Πολύδωρου, άρχισε να στάζει αίμα και μια φωνή αποκάλυψε στον Αινεία πού βρισκόταν, ότι τα δέντρα αυτά είχαν φυτρώσει από τα δόρατα που είχαν τρυπήσει τον Πολύδωρο, του αφηγήθηκε την ιστορία του φόνου και της κλοπής των θησαυρών και τον συμβούλευσε να μην ιδρύσει πόλη στο καταραμένο μέρος. Ο Αινείας απέδωσε τιμές στο δολοφονημένο παιδί και εγκατέλειψε τη χώρα. (Βιργ., Αιν. 3.1-68)

ΤΕΛΟΣ Β’ ΜΕΡΟΥΣ

της Δήμητρας Μήττα

Ο ΟΙΚΟΣ ΤΟΥ ΠΡΙΑΜΟΥ – ΟΙ ΠΡΙΑΜΙΔΕΣ ( Β’ ΜΕΡΟΣ )

ΔΗΙΦΟΒΟΣ